|
تنفس صبح
در تعالیم دینی اسلام تاکید ویژه ای بر مساله تهذیب نفس گردیده و از جهاد دفاعی و نظامی برتر دانسته شده ،چنانکه پیامبر فرمودند : " افضل الجهاد ان یجاهد الرجل نفسه و هواه ؛ بهترین جهاد آن است که انسان با نفس و هوس خود پیکار کند "(نهج الفصاحه /ح1207) ، لذا در منطق دینی اسلام ، جهاد با نفس ،جهاد اکبر نامیده شده است.
اهمیت موضوع تا آنجاست که وقتی پیامبر می فرمایند: " لاتدخل الملائکه بیتا فیه کلب ؛ ملائکه داخل خانه ای که داخلآن سگ باشد نمی شوند"(بحارالانوار،ج62،ص54)،این پرسش به ذهن انسان خطور می کند که چگونه ممکن است قلب و روحی مملو از سگان وحشی گناه و معصیت باشند و درعین حال بتوان صدای قدمهای ملائکه را در آن شنید و تلالؤ نور معرفت و معنویت را در آن با چشم جان دید ؟
مولانا با الهام گیری از تعالیم روح بخش اسلامی ، در مثنوی الهامیش حکایت تشنه ای دردمند را به تصویر کشیده است که میان او و جوی آب زلال دیواری حایل گشته :
بر لب جو بود دیواری بلند بر سر دیوار تشنه ی دردمند
مانعش از آب آن دیوار بود از پی آب او چو ماهی زار بود
(مثنوی/دفتر2،ب1191-1192)
تشنه خشتهای دیوار را جدا می کند و در جوی آب می افکند ، در حقیقت این خشتها نماد تعلقات و حجابهای ظلمانی جسمانیت اند که روح را تشنه جویبار حقیقت و کمال نگاه داشته ند.
تشنه در پاسخ پرسش گری که از فایده کارش جویا می شود ، بیان می دارد : برای ظاهر بینان این کار بی معناست و تنها صدایی ساده از آب را در می یابند چنانکه ، ریاضتها ، عبادتها و مراقبتهای سالک راه حقیقت و کمال ، در نظرگاه مادیون دنیاپرست بی معنا و بلکه بی حاصل است ، اما در نزد ارباب معرفت و اهل معنا ، که با گوش جان حقایق را در می یابند ، چون نوای امید بخش رعد بهاری برای باغ ، بانگ احیاگر اسرافیل برای مردگان ، طنین شفاعت محمدی در روز حشر و فرا رسیدن ایام زکات برای درویشان است .
دیوار جسم با برداشته شدن خشتهای مادیت به سجود می افتد و ندای ملکوتی "واسجد و اقترب"(علق/ 19)-این آیه سجده واجب دارد- روح تشنه را به سعادت و مقام" قد افلح من تزکی "(اعلی/14) واصل می نماید:
کز کمی خشت دیوار بلند پست گرد د به هر دفعه که کند
پستی دیوار قربی می شود فصل او درمان وصلی می بود
سجده آمد کندن خشت لزب موجب قربی که واسجد واقترب
تا که این دیوار عالی گردن است مانع این سر فرود آوردن است
سجده نتوان کرد بر آب حیات تا نیابم زین تن خاکی نجات
(مثنوی/دفتر 2،ب1206-1210)
مولانا در داستان "کلوخ انداختن تشنه از سر دیوار در جوی آب"بر دو عنصر اساسی جهاد با نفس که عزم راسخ و تدریج و استمرار هستند تکیه نموده ، آنجا که روح تشنه را در حالی به تصویر می کشد که با عزمی راسخ دیوار تعلقات مادی را برمی کند و در آن مداومت می نماید .
قرآن مجید در مورد پایداران در راه خدا می فرماید : " به یقین کسانی که گفتند : پروردگار ما خداوند یگانه است ، سپس استقامت کردند ، فرشتگان بر آنها نازل می شوند که نترسید و غمگین مباشید "(فصلت/30)
امام باقر (ع) نیز در باب مساله مداومت و استمرار فرمودند: "احب الاعمال الی الله عزوجل ما داوم علیه العبد و ان قل : محبوب ترین کار نزد خدا، آن است که انسان بر آن مداومت کند ، هرچند اندک و ناچیز باشد"(شیخ کلینی ،کافی ، ج2،ص82)
دو نکته مهم دیگر که در ادامه حکایت " کلوخ انداختن تشنه... " و نیز حکایت "فرمودن والی آن مرد را که این خاربن که نشانده ای بر سر راه برکن " در مورد جهاد اکبر ، در مثنوی جلوه گر شده ، یکی زمان مجاهدت با نفس و دیگری روش آن است .
مولوی قصه مردی را به قاب تصویر کشیده که خاربنی بر سر راه می نشاند و در پاسخ رهگذرانی که تن و لباسشان از زخم خار رنجور شده و تقاضای برکندن آن را دارند ، هر روز وعده فردا می دهد ، تا اینکه آن خاربن ریشه هایش محکم و تنومند می شود :
مدتی فردا و فردا وعده داد شد درخت خار ام محکم نهاد
(مثنوی/د2،ب1231)
عاقبت خود حاکم ، خطاب به خارکن کرده و بر غنیمت شمردن فرصت جوانی انگشت دقت می نهد که:
این درخت بد جوان تر می شود وین کننده پیر و مضطر می شود
(مثنوی /د2،ب1235)
در حقیقت مولوی خار را رمز خویهای بد دانسته :
خاربن بین هر یکی خوی بدت بارها در پای خار آخر زدت
(مثنوی /د2،ب1239)
و بهار مجاهدت با پلیدیهای تسخیرگر روح را ایام جوانی برمی شمارد، چرا که در اثرگذر عمر ، انسان پیر و ناتوان می شود و شادابی و قوت برای مبارزه با هوسها و آلودگی های درونی را از دست می دهد و در عوض گناهان در وجودش ریشه می دواند:
خاربن در قوت و برخاستن خارکن در پیری و در کاستن
خاربن هر روز و هردم سبزتر خارکن هر روز زار و خشک تر
او جوان تر می شود تو پیرتر زود باش و روزگار خود مبر
(مثنوی /د2،ب1235-1238)
و نتیجه اینکه ، علاوه بر فنای معنوی خود فرد ، به دیگران نیز آسیب می زند:
گر ز خسته گشتن دیگر کسان که ز خلق زشت خود تو هست آن رسان
غافلی باری ز زخم خود نه ای تو عذاب خویش و هر بیگانه ای
( مثنوی /د2، ب1242)
گفتار مولانا تلالؤیی از کلام ملکوتی پیامبر گرامی اسلام (ص) است که در فضیلت عابد مجاهدی که علیه نفس خویش انقلاب نموده ، فرمودند: " فضل الشاب العابد الذی یعبد فی صباه علی الشیخ الذی یعبد بعد ما کبرت سنه کفضل المرسلین علی سائر الناس ؛ فضیلت جوان عابد که از آغاز جوانی عبادت کند بر پیری که وقتی سن بسیار یافت عبادت کند چون فضیلت پیغمبران بر سایر مردم است "(نهج الفصاحه / ص329، ح1256)
نکته دوم در حکایت "فرمودن والی آن مرد را ... "روش تهذیب نفس است که مولانا دو راه را در این مورد پیشنهاد نموده است :
راه اول ، مبارزه علی وار و تبر زدن بر ریشه خویهای بد است ، و راه دوم ، متصل ساختن خارهای روح به گلبن پیر راه دان و از بین بردن نار وجود به وسیله نور ملکوتی ولی خدا:
یا تبر بردار و مردانه بزن تو علی وار این در خیبر بکن
یا به گلبن وصل کن این خار را وصل کن با نار نور یار را
تا که نور او کشد نار تو را وصل او گلشن کند خار تو را
(مثنوی / د2 ، ب1243-1245)
بنابراین برای رسیدن به کمال انسانی باید بر نفس شورید و جهاد اکبر نمود. در این راه دین و به تبع آن برداشتها و تفاسیر معرفت اندیشانه ازمتن دین، چون نظرگاه نظمی-عرفانی مولانا عناصر اساسی جهاد با نفس را معرفی و تشریح نموده اند که مشتمل است بر :عزم و پایداری ، مداومت و استمرار در مجاهدت ، بهره گیری از فرصت جوانی و برگزیدن روش مناسب برای وصول به هدف.
نظرات شما عزیزان: سه شنبه 26 ارديبهشت 1391برچسب:, :: 15:33 :: نويسنده : سحرحیدری
درباره وبلاگ به وبلاگ من خوش آمدید آرشيو وبلاگ پيوندها
|
||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||
تبادل
لینک هوشمند
خبرنامه وب سایت: